De toekomst van strategische IT-dienstverlening in de publieke sector

Gemeenten staan op een omslagpunt. De maatschappelijke uitdagingen nemen toe, de financiële ruimte wordt krapper en de digitale transformatie gaat in volle vaart door. Voor IT-managers en directeuren bedrijfsvoering is het daarom essentieel om een duidelijke strategische koers te bepalen voor de IT-dienstverlening.

Hoe houden we grip op technologische vernieuwing, waarborgen we legitimiteit, lossen we capaciteitsvraagstukken op én realiseren we bezuinigingen terwijl we tegelijk werken aan het vergroten van de digitale volwassenheid van onze organisatie? In dit artikel verkennen we deze vraagstukken aan de hand van enkele scherpe reflectievragen.

De huidige ontwikkelingen vragen om fundamentele keuzes in de inrichting van onze IT-landschappen. Daarom zoomen we in op een aantal kernonderwerpen en trends.

De wet van de snelheid: bijblijven én vooruitkijken

De technologische ontwikkelingen gaan onwijs snel. Wat ooit ver in de toekomst leek, zoals Artificial Intelligence (AI), is inmiddels dagelijkse realiteit, met grote impact op de gemeentelijke dienstverlening. De vraag is: hoe zorgen we dat gemeenten niet alleen de ontwikkelingen bijhouden, maar ook vooroplopen in innovatie en daarbij altijd het doel in ogenschouw houden: de dienstverlenende organisatie naar haar inwoners en bedrijven?

Om toekomstbestendig te blijven in een snel veranderend digitaal landschap, is het belangrijk dat gemeenten zich de volgende vragen stellen:

Welke agile werkwijzen en flexibele IT-architecturen helpen ons om snel in te spelen op technologische vernieuwing?
Hoe stimuleren we binnen IT-afdelingen een cultuur van experimenteren en leren?

De uitgangspunten van Common Ground blijven hierbij cruciaal. Deze beweging, gericht op een flexibele en datagedreven informatievoorziening, ondersteunt gemeenten in het wendbaar blijven binnen het digitale domein. De principes van Common Ground vormen daarmee de basis voor een flexibele digitale infrastructuur die meebeweegt met de eisen van deze tijd.

Legitimiteit in het tijdperk van algoritmen

Gemeenten zetten in toenemende mate algoritmen in bij hun besluitvorming. Daardoor groeit de noodzaak om transparant te werken, beslissingen controleerbaar te maken en maatschappelijke verantwoording af te leggen. Alleen zo behouden we het vertrouwen van inwoners en zorgen we dat technologie op een eerlijke en uitlegbare manier bijdraagt aan het bestuur.

We richten audit trails en monitoringmechanismen in die de werking van algoritmen inzichtelijk en toetsbaar maken. Tegelijkertijd zorgen we ervoor dat we bij elke stap in de ontwikkeling en inzet van AI binnen de gemeenterekening houden met ethische waarden. Daarnaast worden algoritmen die een rol spelen in besluitvorming opgenomen in het algoritmeregister van de overheid, zodat inwoners kunnen nagaan welke systemen invloed hebben op overheidsbesluiten.

Urgentie: Het rapport Algoritmisch Bestuur uit 2020 waarschuwde al voor de risico’s van algoritmegebruik voor de legitimiteit van overheden. Die waarschuwing geldt vandaag de dag nog steeds, en vraagt om concrete en blijvende actie.

De strijd om talent: capaciteit als randvoorwaarde

Een structureel tekort aan ICT-professionals bedreigt de innovatiekracht en uitvoeringscapaciteit van gemeenten. Zonder voldoende deskundig personeel blijft de digitale transformatie steken in ambities. Gemeenten moeten daarom actief digitaal talent werven, ontwikkelen én behouden binnen de publieke sector.

Daarnaast ligt er een kans om de samenwerking met marktpartijen te benutten en zo de benodigde capaciteit flexibel en effectief uit te breiden.

Realiteit: De arbeidsmarkt voor ICT’ers staat onder druk. De factsheet ICT in beeld – Werk.nl benadrukt hoe groot de uitdagingen zijn om geschikte professionals aan te trekken en vast te houden.

Bezuinigen met impact: sturen op waarde, niet op volume

Met het ravijnjaar 2026 in zicht neemt de financiële druk op gemeenten steeds verder toe. In deze context is het essentieel om niet blind te bezuinigen, maar strategisch te kiezen waar en hoe te investeren. In plaats van generiek te snijden in budgetten, moeten gemeenten scherpe keuzes maken die bijdragen aan structurele waardecreatie.

De digitale infrastructuur is hierbij geen kostenpost, maar een cruciale hefboom. Slim ingezette IT verhoogt de efficiëntie, versnelt innovatie en verbetert de dienstverlening. Daarom sturen we niet op volume, maar op waarde: op technologie die meetbaar bijdraagt aan organisatiedoelen en maatschappelijke impact.

Gemeenten kunnen structurele IT-kosten verlagen door shared services, cloud-technologie en open source-oplossingen slim te benutten. Tegelijkertijd vraagt dit om een investeringsstrategie waarin IT-budgetten worden gekoppeld aan zowel bedrijfsmatige meerwaarde als maatschappelijke opbrengst.

In ons artikel Sturen door uitdagende tijden, opgenomen in de voorjaarsnota voor het ravijnjaar 2026, benadrukken we het belang van slimme sturing. Juist in financieel zware jaren is investeren in digitale oplossingen geen luxe, maar noodzaak voor een wendbare, efficiënte en legitieme overheid.

Digitale volwassenheid: bouwen aan een inclusieve digitale samenleving

De digitale transformatie biedt gemeenten volop kansen om hun dienstverlening te verbeteren en dichter bij inwoners te staan. Maar echte vooruitgang bereiken we alleen als álle inwoners kunnen meedoen. Dat vraagt om een stevige digitale basis binnen de organisatie én een bewuste focus op inclusie. Gemeenten moeten daarom tegelijkertijd werken aan hun digitale volwassenheid én toegankelijke, begrijpelijke dienstverlening voor iedereen.

Een eerste stap is het in kaart brengen van de digitale vaardigheden van inwoners en het ontwikkelen van gerichte programma’s om die vaardigheden te versterken. Tegelijkertijd moeten digitale diensten vanaf het begin ontworpen worden met inclusiviteit als uitgangspunt: begrijpelijk, toegankelijk en bruikbaar voor iedereen, ongeacht achtergrond of digitale vaardigheid.

Focus op inhoud: van infrastructuur tot innovatie

Om deze ambities waar te maken, moeten gemeenten investeren in vier sleuteldomeinen van digitale ontwikkeling. De beweging naar common ground maakt het mogelijk om data gestroomlijnd en modulair te gebruiken, wat flexibiliteit en efficiëntie vergroot. Artificial intelligence (AI) opent deuren naar betere dienstverlening, zoals via chatbots of voorspellende analyses, maar vraagt om scherp toezicht op ethiek en privacy – zeker nu slechts één op de drie gemeenten AI-beleid heeft.

Met de opkomst van de Soevereine Cloud krijgen gemeenten meer grip op hun data en systemen, wat cruciaal is voor betrouwbare, veilige dienstverlening. Tot slot biedt datagedreven werken concrete handvatten om beleid te verbeteren, processen te optimaliseren en beter in te spelen op maatschappelijke opgaven. Deze vier pijlers vormen samen de inhoudelijke basis voor een inclusieve en toekomstgerichte digitale overheid.

De kracht van samenwerking: IT-dienstverlening via gemeenschappelijke regelingen

Gemeenten staan voor grote digitale opgaven, en samenwerking binnen gemeenschappelijke regelingen biedt een krachtige route naar schaalvoordeel, kostenbesparing en kennisdeling. Door IT-functies te bundelen en gezamenlijk technologie in te kopen, versterken gemeenten hun digitale slagkracht én verbeteren zij de kwaliteit van dienstverlening.

Om dit potentieel te benutten, moeten gemeenschappelijke regelingen gericht werken aan een efficiënte, toekomstbestendige IT-infrastructuur. Dat vraagt om het bundelen van expertise, het slim inzetten van middelen en het ontwikkelen van governance-modellen die samenwerking faciliteren in plaats van belemmeren. Heldere afspraken, gedeeld eigenaarschap en gezamenlijke prioriteiten vormen daarbij de sleutel tot succes.

Samen vooruit: technologie als aanjager voor inclusieve en wendbare gemeenten

De toekomst van publieke IT-dienstverlening wordt niet top-down bepaald, maar gezamenlijk vormgegeven. Gemeenten die samenwerken, kritische vragen durven stellen en strategische keuzes maken, creëren ruimte voor innovatie. Laten we technologie gebruiken als hefboom voor flexibele, efficiënte en inclusieve gemeentelijke organisaties – voor alle inwoners.

Wat zijn jouw prioriteiten en uitdagingen op het gebied van strategische IT-dienstverlening? En hoe zie jij de rol van gemeenschappelijke regelingen daarin?

Wil je meer weten over hoe CLS Inter jouw gemeente kan helpen bij IT-dienstverlening? Neem contact met ons op voor een vrijblijvende demonstratie van onze SEM-tool of een strategisch adviesgesprek.